De Panorama Inquiry: hoe werkt het bij overcompensatie?

Door Scott Kiloby; vertaald door Pleun Vermaas

Wat is overcompensatie?

Soms is het verhaal van hoe we in de kern tekortschieten zo pijnlijk, dat we het voor anderen en voor onszelf verbergen. We doen alsof het tegenovergestelde van het tekort-verhaal waar is. Het denken overcompenseert dan, in een poging om de pijnlijke emoties, die aan de basis liggen van het verhaal over hoe we tekortschieten, maar niet te hoeven voelen.

Als we overcompenseren, is er feitelijk sprake van zelfbedrog. We overtuigen onszelf ervan dat we waardiger, speciaal, belangrijker, deskundiger of spiritueler zijn dan anderen. En we verschuilen ons achter die façade. Anderen schijnen ons dan als minderwaardig toe, minder speciaal, minder belangrijk, minder deskundig of minder spiritueel in de spiegel die relaties voor ons zijn.

Ray: 

Het klinkt wat arrogant, maar ik heb helemaal niet het idee dat ik ontoereikend ben. Eerlijk gezegd denk ik dat ik echt heel speciaal ben.

Scott:

Ben jij de woorden ‘ik ben echt heel speciaal’? Jij, de speciale persoon?

Ray: 

Nee, het zijn gewoon woorden. Maar de woorden gaan over mij en ik voel dat ze waar zijn. 

Scott: 

Denk eens aan een moment waarop je je niet speciaal voelde. 

Ray: 

Ik begrijp het.. Eh.. tja, toen ik ontslagen werd en mijn baan verloor. 

Scott: 

Roept die herinnering pijnlijke emoties bij je op?

Ray: 

Ja, ik voel iets vreemds in mijn maag.

Scott: 

Zoals je nu hier zit, terwijl je de herinnering keer op keer herhaalt en je bij dat gevoel blijft, voel je je dan speciaal?

Ray:
Nee, ik voel me afschuwelijk. Ik voelde me een loser destijds. Ik wil er niet meer aan denken.

Scott: 

En liever weer denken dat je speciaal bent?

Ray: 

Ik zie je punt. 

Scott: 

Dit noemen we overcompensatie. Het is geweldig om je goed te voelen over jezelf en van jezelf te houden. Maar als je een verhaal vertelt dat voor het merendeel bedoeld is om je pijn weg te stoppen, dan breng je de harmonie in jouw relaties in gevaar. Denk maar aan al die mensen die je als minderwaardig behandelt. 

Ray: 

Ja, ik heb mensen inderdaad zo bejegend. Vraag maar aan mijn ex-vrouw. Ze zou hier dol op zijn, als ze erbij was. 

Scott: 

Stel je een kring voor waarin jij omringd bent door al die mensen die jij af gedaan hebt als minder dan jij. Wat over jezelf projecteer je op die mensen? Wat zegt de spiegel?

Ray: 

Dat ik speciaal ben. Ik kan zien dat ik hen definieer als mensen waar iets mis mee is.

Scott: 

Nu haal je de kring weg. Stel je voor dat er geen mensen meer om je heen staan. Kun jij je dan nog speciaal voelen, zonder de anderen waar je je in wezen aan afmeet, maar dan als zijnde tegengesteld aan hen?

Ray: 

Ja, ik voel me speciaal. 

Scott: 

Vergeleken met wie?

Ray: 

Nou, vergeleken met een vriend van mij bijvoorbeeld. Die heeft helemaal niet veel bereikt in zijn leven.

Scott: 

Zie je hoe je iemand terug moest zetten in de kring zodat jij je speciaal kon voelen?

Ray: 

Ja. 

Scott: 

Deze keer wil ik dat je je voorstelt dat er werkelijk niemand is om jou heen. Laat je hoofd stil zijn wat betreft alle anderen in je leven. 

Ray:

Dit is echt heel lastig. Ik wil mezelf weer heel graag gaan vergelijken met een ander. Het is eerlijk gezegd behoorlijk eng. 

Scott: 

Wat lijkt dat gevoel over jou te zeggen?

Ray: 

Dat ik er niet toe doe.

Scott: 

Misschien is dat het kernverhaal over hoe je ontoereikend bent. Jij kwam er zelf mee.

Ray: 

Dat is het.Ik weet het gewoon.

Scott: 

Zet iemand in de kring, die er helemaal niets van gelooft dat jij speciaal bent. 

Ray: 

Mijn ex-vrouw. Mijn vader. 

Scott: 

Wat projecteer je over jezelf op hen? Wat zegt de spiegel? Wie ben jij in relatie tot hen?

Ray: 

Ik doe er niet toe. Zeker niet voor mijn vader. Ik kon nooit iets doen wat zijn goedkeuring kon wegdragen. 

Scott: 

Kun je dat zelf, dat er niet toe doet, vinden?

Ray: 

Ja, ik voel dat nu. 

Scott: 

Waar is het?

Ray: 

Ik herinner me dat ik als kind op de bank zat en ik mijn vader hoorde schreeuwen: “Je bent geen knip voor de neus waard!”

Scott: 

Ben jij dat mentale plaatje? Jij, die er niet toe doet?

Neem de tijd.

Ray: 

[huilend] Ja, dat ben ik. 

Scott: 

Ik wil dat je naar dat beeld kijkt, zonder daar verder woorden aan toe te voegen. Kijk hoe het vervaagt en vanzelf verdwijnt. Richt dan je aandacht op je lichaam, zonder gedachten (noot vertaler: zonder woorden en/of beelden). Voel de pure energie (noot vertaler: fysieke sensatie) binnenin je lichaam.

Ray: 

Ik voel het. Ik ben boos. 

Scott: 

Ben jij de woorden ‘ik ben boos’? Jij, die er niet toe doet?

Ray: 

Nee.

Scott: 

Voel de energie zonder woorden of beelden. Ben jij die energie?

Ray: 

Nee, het is gewoon energie. Voelt wel goed om dit eindelijk een keer te ervaren. Ik weet dat het er al een tijdje is. Nu denk ik aan mijn scheiding van mijn ex-vrouw. 

Scott: 

Ben jij dat beeld? Jij, die er niet toe doet?

Ray: 

Nee.

Scott: 

Kun je de jij, die er niet toe doet, vinden?

Ray: 

Nee.

Scott:

Kun je de jij, die speciaal is, vinden?

Ray: 

Nee, ik voel alleen maar liefde.

Scott:
Merk op dat er een grotere vrijheid ontstaat zodra je oprecht bereid bent om naar elke tekortkoming te kijken, die maakt dat jij aan het overcompenseren slaat. 

Ray: 

Absoluut, helemaal eens. Ik voel ook niet meer de behoefte om mezelf te overtuigen dat ik speciaal ben.

Scott: 

Of om anderen te veroordelen omwille van het omgekeerde.

Uit Scott’s boek: “The Unfindable Inquiry: One Simple Tool to Overcome Feelings of Unworthiness and Find Inner Peace”

The Unfindable Inquiry is als paperback of als e-book verkrijgbaar bij bol.com.